Вопросы изучения частей речи в азербайджанском языке. Әзірбайжан тілінде сөз таптарын оқыту мәселесі.

Аннотация

Автор рассматривает важную теоретическую проблему классификации частей речи, знакомит читателей с системой частей речи в азербайджанском языке и показывает методику работы над ними. Азербайджанский язык обладает специфической фонетической и грамматической структурой. В морфологиической структуре азербайджанского языка выделяются следующие части речи: существительное, прилагательное, числительное, местоимение, наречие, глагол (знаменательные); послелог, союз, частица, модальные слова, междометие (служебные). Существительное обладает категориями количества, принадлежности, падежа, изъявления; имеет шесть падежей. От знаменательных слов служебные части речи отличаются тремя особенностями: 1) не имеют самостоятельного лексического значения, 2) при всех употреблениях сохраняют свою морфологическую структуру, 3) не употребляются самостоятельно. Формирование грамматического понятия части речи у учащихся-азербайджанцев является одним из важнейших направлений при изучении морфологии, обеспечивающим усвоение школьниками грамматической системы. Средством развития логического и грамматического мышления школьников (способности абстрагировать, обобщать, типизировать, сравнивать явления языка, сопоставляя общее с частным и конкретным) и средством формирования осознанного восприятия собственной речи и речи окружающих является основа для непрерывного речевого совершенствования школьников. Мақалада сөз таптарын классификациялаудың маңызды теориялық мәселелері сөз болады. Мақала авторы оқырманды әзірбайжан тіліндегі сөз таптарының жүйесімен таныстыра отырып, олармен жұмыс істеу әдістерін көрсетеді. Әзірбайжан тілі өзіндік фонетикалық және грамматикалық құрылымға ие. Әзірбайжан тілінің морфологиялық құрылымын: зат есім, сын есім, сан есім, модаль сөздер, есімдік, үстеу, етістік, (атаулы) шылау, тілдің кіші бөлшектері, одағай сияқты сөз құрайды. Зат есімнің сандық категориясы бар, ол көптеледі, септеледі, алты түрлі септікте септеледі. Атаулы сөздерден көмекші сөз таптары үш ерекшелігімен ажыратылады: 1) жеке лексикалық мағына бермейді, 2) барлық қолданыстарда морфологиялық құрылымды сақтайды, 3) жеке тұрып қолданбайды. Әзірбайжан оқушыларының бойында сөз таптары бойынша грамматикалық түсініктерді қалыптастыру морфологияны оқытудың маңызды бағыты болып табылады. Оқушылардың грамматикалық және логикалық ойлауын дамытуда (абстракциялау қабілеттіліктері, жинақтау, типтендіру, тілдік құбылыстарды салыстыру, жалпыны жекешелік және нақтылықпен салыстыру және өз сөзі мен өзгелердің сөздерін түсінікті қабылдай алу оқушылардың сөйлеу тілін жетілдіруге негіз болады.