Роль педагогической рефлексии в школьном наставничестве. Педагогикалық рефлексияның тәлімгерлік мектептегі рөлі.

Авторлар

  • S. Asainova. ГУ средняя общеобразовательная школа № 39 инновационного типа с гимназическими классами

Кілттік сөздер:

рефлексия, рефлексивная компетенция, рефлексивная компетентность, наставник, школа, учитель, рефлексивная беседа, рефлексивный тип мышления, метакогнитивные умения, рефлексивті құзырет, рефлексивті құзыреттілік, тәлімгер, мектеп, мұғалім,

Аннотация

В статье рассматривается роль педагогической рефлексии в школьном наставничестве. Основой формирования педагогической рефлексии выступает идея профессионального непрерывного самообразования учителя, включающая принципы личностно-ориентированного образования. В настоящее время учителя-наставники и методисты организовывают систему наставничества таким образом, чтобы помочь начинающим специалистам развить рефлексивный тип мышления, обучить их исследовательским навыкам и умениям проецировать соб- ственную стратегию самообразования и профессионального развития. Педагогическая рефлексия – способность критически осмысливать свою профессионально-педагогическую деятельность и находить конструктивные пути решения педагогических задач в условиях проблемности и неопределенности с учетом познавательных потребностей учащихся. Педагогическая рефлексия начинающе- го учителя должна быть сформирована на следующих этапах его профессионального развития: рефлексивный анализ своих ведущих идей как учителя, рефлексивный анализ своих предметных знаний с целью преобразования их в предметно-педагогические с учетом особенностей ученика и рефлексивный анализ своего педагогического взаимодействия с учеником. В Концепции 12-летнего общего среднего образования в Республике Казахстан отражена необходимость для педагога владения метакогнитивными умениями: «умением эффективно планировать, организовывать свою образовательную деятельность, владеть способами анализа и рефлексии своей деятельности по освоению знаний на основе требований соответствующей функциональной грамотности. Учитель-наставник, ответственный за стимулирование рефлексивного мышления начинающего педагога в ходе наблюдения на занятии выступает в роли фасилитатора всей профессиональной деятельности учителя. В течение школьного наставничества для нас было важным владеть соответствующими методическими способностями и учебными ресурсами. В процессе наставничества одним из наиболее широко применяемых методов является «рефлексивная беседа». Под рефлексивной беседой мы понимаем проблемно-ориентированный ана- лиз разнообразных фактов педагогической практики начинающего учителя с помощью наставника. Мақалада педагогикалық рефлексияның тәлімгерлік мектептегі рөлі туралы айтылады. Мұғалімнің өздігінен үздіксіз білім алу идеясына енетін кәсіби тұлғалық- бағдарлық білім ұстанымдары педагогикалық рефлексияның қалыптасуының негізі болып саналады. Қазіргі уақытта тәлімгер-ұстаздар мен әдіскерлер тәлімгерлікті жас мамандардың рефлексиялық ойлау типін дамытуға, оларды зерттеу біліктіліктері мен дағдыларына үйретуге және өздігінен кәсіби білім алудың жеке стратегиясын жобалауға көмектесе отырып ұйымдастырады. Педагогикалық рефлексия дегеніміз – анықталмаған мәселелік жағдайларда педагогикалық міндеттердің шешімін табудың үйлестіруші жолдарын оқушылардың танымдық қажеттіліктерін есепке ала отырып табу және мамандардың өзінің кәсіби-педагогикалық қызметін сындарлы түйсіну қабілеттілігі. Жұмысты жаңа бастаған мұғалімнің педагогикалық рефлексиясы оның кәсіби дамуының келесі кезеңдерінде: мұғалім ретінде өзінің жетекші идеяларына рефлексивті талдау жасауда; оқушылардың ерекшеліктерін есепке ала отырып, өзінің пәндік білімдерін пәндік-педагогикалық білімге айналдыру мақсатында жасалған рефлексивті педагогикалық талдауда және оқушымен педагогикалық әрекеттестігінде қалыптасуы тиіс. Қазақстан Республикасының 12 жылдық жалпы орта білім беру тұжырымдамасында педагогтің меңгеруі тиіс метакогнитивті: «тиімді жоспарлай алу біліктілігі, өзінің білімдік әрекеттерін ұйымдастыра білуі, білімді меңгеруде функционалдық сауаттылық талаптарына сәйкес талдаудың және рефлексияның тәсілдерін игеру біліктіліктерінің қажеттілігі атап көрсетілген. Жұмысты жаңа бастаған педагогтің рефлексиялық ойлауын көтермелеуге тәлімгер-ұстаз мұғалімнің барлық кәсіби әрекетін сабақ барысында қадағалап отыратын фасилитатор ретінде жауапты деп танылады. Тәлімгерлік мектепте тиісті әдістемелік қабілеттіліктер және оқу ресурстарын пайдалану аса маңызды болды. Тәлімгерлік үдерісте «рефлексивті әңгіме» кең тараған әдістердің бірі болып саналады. Рефлексивті әңгіме деп біз жұмысын жаңа бастаған мұғалімнің, тәлімгердің көмегімен педагогикалық тәжірибедегі әртүрлі фактілерге мәселелік-бағдарлық талдау жасай алуын айтамыз.

Библиографиялық сілтемелер

1 Ананьев Б.Г. Психологическая структура личности и ее становление в процессе индивидуального развития человека // Психология личности. Т. 2. Хрестоматия. – Самара: Изд. Дом “БАХРАХ”, 1999. – С. 7-94.
2 Вербицкий А.А. Активное обучение в высшей школе: контекстный подход. – М.: Высшая школа, 1991. – 208 с.
3 Краевский В.В., Бережнова В.Е. Методология педагогики: Новый этап. – М.: Академия. 2008. – 400 с.
4 Новиков А.М. Методология образования. – М.: ЭГВЕС, 2006. – 488 с.
5 Сластенин В.А., И.Ф. Исаев, Е.Н. Шиянов. Педагогика. – М.: Academia, 2008. – 576 с.
6 Кулюткин Ю.Н. Творческое мышление в профессиональной деятельности учителя // Вопросы психологии. – №2. – С. 21-30.
7 Кулюткин Ю.Н., Мушталинская И.В. Образовательные технологии и педагогическая рефлексия. – СПб.: СПбГУПМ, 2002. – С. 48.
8 Таубаева Ш. Введение в методологию и методику педагогического исследования: учебное пособие. – Туркестан: Туран, – 2007. – C. 190.
9 Ковалев С.Э. Характеристика рефлексивных способностей педагога в системе развивающего обучения. – Усть-Каменогорск: ВКГУ, 1998.- 51с.
10 Нургожина А.Б. Подготовка будущего учителя музыки к профессионально-личностной рефлексии в системе университетского образования: автореф. на соискание ученой степени доктора педагогических наук. – Усть-Каменогорск: ВКГУ, 2008. – С. 35.
11 Мылтыкбаева Л.Р. Педагогические условия развития способностей студентов к самоанализу инновационной деятельности: автореф. на соискание ученой степени кандидата педагогических наук. – Тараз: ТГУ им. М.Х. Дулати, 2008. – С. 28.
12 Менлибекова Г.Ж. Проблемы изучения способности в структуре интегральной индивидуальности будущего учителя // Материалы Республиканской научной конференции молодых ученых, студентов и школьников. IV Сатпаевские Чтения. Том 2. – Павлодар: ПГУ им. С. Торайгырова, 2004. – С. 243-247.
12 Стеценко И.А. Педагогическая рефлексия: теория и технология развития: дисс. на соискание ученой степени доктора пед.наук. – Таганрог: ТГПИ, 2006. – 382 с.
14 Заир-Бек С.И. Развитие критического мышления в высшей школе: технология и подходы / под ред. Заир-Бек С.И. – М.: ЦГЛ, 2007. – С.15.
15 Концепция 12-летнего среднего общего образования в Республике Казахстан. – Астана: МОиН РК, Республиканский научно-практический центр проблем 12-летнего образования, 2005. – С. 5.
16 Fuller, F.F., Bown, O.H. Becoming a teacher. In K. Ryan (ed) Teacher education: the 75th Yearbook of the National Society for the Study of Education Part 11. Chicago: University of Chicago Press, 1975. – Р. 75.
17 Marland, T., Furlong, J. Learning to teach and models of mentoring. In McIntyre, D. Hagger, Hagger, H. and M. Wilkin (eds) Mentoring. London: Kogan Page, 1993. – p. 45
18 H enke N. Reflective teaching. London: Routledge, 2001. – Р. 56-62.
19 Гаргай В.Б., Куракбаев К.С. Рефлексивная педагогика как путь становления и развития профессиональной компетентности учителя (по материалам зарубежного опыта) // Сибирский педагогический журнал. – №7. – Новосибирск, 2009. – С. 343-356.

Как цитировать

Asainova., S. (2016). Роль педагогической рефлексии в школьном наставничестве. Педагогикалық рефлексияның тәлімгерлік мектептегі рөлі. ҚазҰУ хабаршысы. Педагогикалық серия, 40(3). вилучено із https://bulletin-pedagogic-sc.kaznu.kz/index.php/1-ped/article/view/160

Шығарылым

Бөлім

Психологиялық-педагогикалық зерттеулер