Қазақстандық пайдаланушылардың қазақ, орыс және ағылшын тілдерінде мәтін теру жылдамдығын, пайдаланушылық тәжірибесін және когнитивтік жүктемесін бағалау
DOI:
https://doi.org/10.26577/JES202583214Аннотация
Осы мақалада адамдардың қазақ, орыс және ағылшын тілдерінде мәтін теру жылдамдығы, теру дәлдігі, пайдаланушылық тәжірибесі мен когнитивтік жүктемесіне қатысты эксперименттік зерттеу ұсынылған. Қазақстанның көптілді ортасы цифрлық коммуникация үшін бірегей қиындықтар тудырып, адамдардан үш тілде мәтін терудің жоғары деңгейдегі дағдыларын меңгеруді талап етеді. Алайда, мұндай көптілді үрдістердің пайдаланушылық тәжірибеге, когнитивтік жүктемеге және қазақ, орыс пен ағылшын тілдерін пайдалану ыңғайлылығына жасанды интеллект (ЖИ) дәуірінде қалай әсер ететіні әлі белгісіз. Осы жұмыста біз 41 адамның қатысуымен эксперименттік зерттеу жүргіздік, онда қатысушылар қазақ, орыс және ағылшын тілдерінде мәтін теру жылдамдығына арналған тесттерден өтті. Тест аяқталғаннан кейін қатысушылар әр тілге қатысты сезінген когнитивтік жүктемесін бағалап, сондай-ақ мәтін теру бойынша өз әдеттері мен қалауларымен бөлісті. Мәтін теру жылдамдығы сөз/минут (WPM) көрсеткіші бойынша бағаланды, ал теру дәлдігі таңба қателерінің коэффициенті (CER) арқылы өлшенді. Біз үш тілдегі теру жылдамдығы мен дәлдігінің айырмашылығы статистикалық тұрғыдан маңызды екенін анықтадық: ағылшын тілінде теру жылдамдығы 32,53±8,31 WPM болып, қазақ тіліндегі жылдамдықтан (23,04±6,59 WPM) 1,41 есе және орыс тіліндегіден (29,15±7,58 WPM) 1,12 есе жоғары болды. Мәтін теру дәлдігінің CER көрсеткіші қазақ тілінде қатысушылардың қателерді орыс және ағылшын тілдеріне қарағанда көбірек жібергенін көрсетті. Қазақ тілі үшін CER мәні 5,73±5,00 құрап, орыс тіліне қарағанда (5,24±5,27) 1,09 есе және ағылшын тіліне қарағанда (3,22±3,59) 1,78 есе жоғары болды. Біз сондай-ақ физикалық сұраныс, күш салу және фрустрация тұрғысынан біздің қатысушылардың сезінген когнитивтік жүктемесінде статистикалық маңызды айырмашылықтарды таптық. Бұдан бөлек, нәтижелер қазақ тілінде кириллица арқылы мәтін терудің зерттеу қатысушылары үшін ыңғайсыз болғанын көрсетті. Бұл ағылшын тілінде латын әліпбиінің пернетақта жаймасын қолдану және орыс тілінде кирилл әліпбиінің пернетақта жаймасын қолданумен салыстырғанда анық байқалды.
Түйін сөздер: Мәтін Теру Жылдамдығы, Мәтін Теру Дәлдігі, Когнитивтік Жүктеме, NASA Жүктеме Индексі, Үлкен Тілдік Модельдер (LLMs), Жасанды Интеллект (ЖИ), Адам-компьютер өзара әрекеттестігі (HCI).
