К вопросу разработки научно-обоснованных принципов профилактики проблем суицида среди молодежи. Жастар арасындағы суицид мəселесінінің алдын алудың ғылыми негізделген ұстанымдарын өңдеу мəселесі.

Авторлар

  • G. A. Kassen Казахский национальный университет им.аль-Фараби
  • P. T. Abdullayeva Казахский национальный университет им.аль-Фараби
        56 37

Кілттік сөздер:

суицид, превенция суицида, принципы профилактики, позитивное мышление, суицид превенциясы алдыналу ұстанымдары, позитивті ойлау,

Аннотация

В статье теоретически обобщены проблемы профилактики суицида среди молодежи. Также на основе изучения принципиальных позиций в области профилактики суицида научно обоснованы принципы про- филактики проблем суицида среди молодежи. В частности, рассмотрены вопросы профилактики суицидальной проблематики в обществе, ее принципы, основные аспекты и типы существующих социально-профилактических мероприятий. Авторы на основе проведенного анализа опыта зарубежных стран и стран СНГ по профилактике суицида и внедрению антисуицидальных программ приходят к выводу, что во многих странах до недавнего времени ответственность за распознавание признаков и симптомов самоубийства было исключительной прерогативой специалистов в области психического здоровья, и только в последнее время были пред приняты усилия для обучения других специалистов эффективно реагировать на суицидальное поведение (включая специалистов первичной медицинской помощи, операторов горячей линии, учителей и т.д.). В разделе статьи, посвященной обобщению опыта зарубежных стран и стран СНГ по профилактике суицида, авторы приходят к выводу, что накопленный за рубежом и на постсоветском пространстве опыт, можно использовать в качестве положительных примеров для разработки антисуицидальных программ. Обозначив специфику профилактики суицидов среди молодежи и проанализировав имеющиеся в суицидологии и психологии принципы профилактики суицидов, авторы предлагают и научно обосновывают современные научно-обоснованные принципы профилактики проблем суицида среди молодежи: принцип обратимости; принцип консолидации усилий; принцип отторжения и принцип витализации сознания. Принцип обратимости авторы обосновывают теоретическим положением, доказывающим, что любой процесс обратим, если еще не запущен. Принцип консолидации усилий обуславливается тем, что на со- временном этапе много внимания уделяется деятельности образовательных учреждений в сфере охраны здоровья (физического и психического) детей и подростков, но вместе с тем, необходима консолидация усилий школы (вуза) и семьи. Принцип отторжения авторами обосновывается тем, что позитивные факторы отторгают негативные при создании определенных условий и проведении целенаправленной педагогической работы. При этом под позитивными факторами (их еще называют антисуицидальным барьером) подразумеваются отдельные личностные установки (переживания), препятствующие формированию суицидального поведения или реализации суицидальных действий. Принцип витализации сознания, по мнению авторов основан на механизме витальной активности личности. При формулировке принципа витализации сознания авторы основывались на разработанном в 30-х годах C. Рубинштейном основном принципе единства сознания и деятельности, согласно которому психика и сознание, формируясь в деятельности, в деятельности и проявляются. В соответствии с этим положением суицидальное поведение тесно связано с анти- или авитальностью сознания. Также при разработке принципа витализации сознания авторы опирались на естественно-научную теорию витализма, по которой предполагается, что органические вещества могут создаваться только в растительных или животных организмах, потому что в них действует жизненная сила (только под ее влиянием могут образовываться сложные органические вещества). Поэтому главным аспектом витализации сознания, по их мнению, является укрепление жизненной силы человека. Мақалада жастар арасындағы суицидтің алдын алу мəселелеріне теориялық тұрғыдан талдау жасалған. Сондай-ақ суицидтің алдын алу саласында негізді ұстанымдарды зерттеу арқылы жастар арасындағы суицид мəселесінің алдын алу принциптері ғылыми тұрғыдан негізделген. Атап айтқанда, қоғамдағы суицид мəселесінің негізгі принциптері мен əлеуметтік алдын алу шараларының түрлері қарастырылған. Мақала авторлары суицид мəселесінің алдын алу мен суицидке қарсы бағдарламаларды енгізу бойынша шетел мен ТМД елдерінің тəжірибесіне жүргізілген талдау негізінде осы уақытқа дейін көптеген елдерде өзіне-өзі қол жұмсау белгілерін тану жауапкершіліктері психикалық денсаулық саласындағы мамандардың ерекше құзыреттіліктеріне кірген жəне соңғы уақытта суицидтік мінез-құлыққа тез арада зер салу үшін (алғашқы медициналық көмек көрсетуші мамандар мен төтенше желі операторлары, мұғалімдерді қосқанда) басқа да мамандарды оқыту қолға алынғандығын анықтаған. Мақаланың шетел мен ТМД елдерінің тəжірибесін жинақтауға арналған бөлімінде авторлар шетел мен посткеңестік кеңістіктегі жинақталған оң тəжірибені суицидке қарсы бағдарламаларды əзірлеу үшін қолдануға болады деген тұжырым жасайды. Жастар арасындағы суицид əрекеттерінің алдын алу ерекшеліктерін атап көрсетіп, сондай-ақ суицидтану мен психологияда бар алдын алу принциптерін талдай отырып, авторлар жастар арасындағы суицид мəселесінің алдын алудың қазіргі заманғы ғылыми негізделген қағидаларын, атап айтқанда, қайтымдылық қағидасын, күш біріктіру қағидасын, тартып алу қағидасы мен сананың витализмі қағидасын ғылыми тұрғыдан дəлелдейді. Қайтымдылық қағидасын түсіндіруде авторлар кез келген үдерістің қайтымды екендігін дəлелдейтін теориялық ережеге сүйенеді. Күшті біріктіру қағидасы қазіргі кезеңде балалар мен жасөспірімдердің (дене жəне психикалық) денсаулық сақтау саласындағы білім беру мекемелерінің қызметіне көп назар аударылатындығына байланысты. Сонымен қатар мектеп (ЖОО) пен отбасының күшін де біріктіру қажет. Тартып алу қағидасын авторлар белгілі бір жағдай жасау мен мақсатты педагогикалық жұмыстар жүргізген кезде позитивтік факторлар келеңсіз (жағымсыз) факторларды тартып алатындығын түсіндіреді. Осы ретте позитивтік факторлар (оларды суицидке қарсы тосқауыл деп атайды) деп суицидтік мінезқұлықтың қалыптасуына немесе суицидтік əрекеттің жүзеге асуына кедергі келтіретін жекелеген тұлғалық мақсатты (күйзелісті) білдіреді. Авторлардың пікірінше, сананың витализмі тұлғаның виталдық белсенділігі механизміне негізделген. Сананың витализмі қағидасын тұжырымдауда авторлар 30-жылдардағы С. Рубинштейннің ашқан сана мен қызметтің бірлігі қағидасына сүйенген, осы қағида бойынша қызметте қалыптасушы психика мен сана қызметте көрініс табады. Осы қағидаға сəйкес суицидтік мінез-құлық сананың қарсы немесе авиталдылығымен тығыз байланысты. Сонымен қатар сананың витализмі қағидасын əзірлеуде авторлар витализмнің ғылыми-жаратылыстық теориясына сүйенген. Осы теория бойынша органикалық заттар өсімдік немесе жануарлар ағзасында пайда болады, өйткені оларда өмірлік күш бар (соның əсерінен күрделі органикалық заттар түзіледі). Авторлардың ойынша, сана витализмінің негізгі қыры адамның өмірлік күшін нығайту болып табылады.

Библиографиялық сілтемелер

1 Алексеева, С.И. Социальные, этнические и личностные аспекты суицидальной активности населения [Электронный ресурс]/ С.И. Алексеева, Р.И. Горохова.–Режим доступа: www.iriss.ru/attach_download?object_ id=000150071347&attach_id=000444
2 Глобализация в российском обществе: сб. научных трудов / отв. ред. И.И. Елисеева. – СПб.: Нестор-История, 2008.– 538 с.
3 Государственная программа развития здравоохранения Республики Казахстан «Салауатты Қазақстан» на 2011 – 2015 годы // Астана. – 2010.
4 http://www.np.kz/engine/print.
5 http://www.np.kz/engine/print.php?newsid=8116&news_page=1
6 Региональный аспект исследования суицидов среди подростков: отчет о НИР / ФГБУ «Государственный Научный центр социальной и судебной психиатрии имени В.П. Сербского. – М., 2012. – 121 с.
7 Насилие и его влияние на здоровье. Доклад о ситуации в мире / под ред. Этьенна Г. Круга; пер. с англ. – М.:Изд-во «Весь Мир», 2003. – 376 с.
8 Patel V., Thara R. Meeting the mental health needs of developing countries: NGO innovations in India. – New Delhi:Sage, 2003. – Р. 5.
9 http://www.medbookaide.ru/books/fold1002/book2109/p22.php
10 ProMenPol (http://www.mentalhealthpromotion.net/?i=promenpol.en // http://ec.europa.eu/health/ph_determinants/life_style/mental/mental_health_compass_en.htm).
11 Программа «The Friends Programme» // http://www.friendsinfo.net/
12 Немецкая тренинговая программа «Coolness training» // http://www.coolness-training.de/.
13 Финская программа «Time Out! Getting Life Back on Track» // http://info.stakes.fi /aikalisa/EN.
14 France K. Crisis intervention. A Handbook of Immediate Person-to-Person Help. 2-nd ed. – USA, Illinois, Springfi eld:Charles Thomas Publisher, 1990. – 262 p.
15 Pestian J., Nasrallah H., Matykiewicz P., Bennett A., Leenaars A. Suicide Note Classifi cation Using Natural Language Processing: A Content Analysis // Biomed Inform Insights. 2010. – 2010(3). – P. 19-28.
16 Soares-Lindberg M. Fryshusets Natvandrare (web coashes) // Presentation in the thematic conference «Promation of mental health and well-being of children and young people-Making it happen», 29-30.9.2009. – Stockholm, Sweden, 2009. –р.3-18.
17 Braddick F., Carral V., Jenkins R., & Jane-Llopis E. Child and Adolescent Mental Health in Europe: Infrastructures, Policy and Programmes. – Luxembourg: European Communities, 2009. – P. 11.
18 Полукордене К. Психологические кризисы и их преодоление: основные знания о превенции, интервенции и поственции кризисов и самоубийств. Практическое руководство. – Вильнюс, 2003. – 69 с.
19 Policies and practices for mental health in Europe – meeting the challenges. WHO report. – World Health Organization,2008. – 191 p.
20 Вроно Е.М. Несчастливые дети – трудные родители: Наблюдения детского психиатра. – М.: Семья и школа,1997. – С. 21.
21 Кондратенко В.Т., Донской Д.И., Игумнов С.А. Общая психотерапия. – М.: Ин-т Психотерапии, 2003. – 458 с.
22 Callahan J. Negative effects of school suicide postvention program – a case example // Crisis. The Journal of Crisis Intervention and Suicide Prevention. – 1996. – Vol. 17, № 3. – P. 27.
23 Телефон доверия. Служба экстренной психологической помощи для подростков и молодежи / Сер.: Государственная молодежная политика в Российской Федерации. – М.: Ин-т молодежи, 1999. – 205 с.
24 Гилинский Я., Румянцева Г. Основные тенденции динамики самоубийств в России (http://www.narcom.ru/ideas/socio/28.html)
25 Шадура А. Телефонная история с прологом и эпилогом, или записки психолога экстренной психологической помощи // Школьный психолог. – 2005. – № 17.
26 Моховиков А.Н. Телефонное консультирование. – М.: Смысл, 1999. – 410 с.
27 Сабгайда Т.П., Павлов Н.Б. Возможность оценки результативности медицинской профилактики на основе данных статистической отчетности // Социальные аспекты здоровья населения. Информационно-аналитический вестник.– 2011. – № 1(17) // http://vestnik.mednet.ru/content/view/260/30/.
28 Вострокнутов Н.В. Клинико-социальные проблемы детей и подростков в современном обществе и междисциплинарное взаимодействие специалистов различных социальных практик // Материалы региональной научно-практической конференции «Воспитательный процесс формирования личности молодого человека. Междисциплинарный опыт в снижении риска эмоционально-поведенческих расстройств». – Белгород, 2009. – С. 24.
29 Голан Н. Вмешательство в кризисную ситуацию // Энциклопедия социальной работы: в 3 т. – М., 1994. – Т. 1. –С. 110-116.
30 Вагин Ю.Р. Авитальная активность (злоупотребление психоактивными веществами и суицидальное поведение
у подростков). – Пермь: Изд-во ПРИПИТ, 2001. – 292 с.
31 Митева П. Самоубийство – зов о помощи (cоциальная работа с детьми и подростками по суицидам) // Вестник КазНУ. Серия «Педагогические науки». – 2013. – №1. – С. 75-82.

Жүктелулер

Как цитировать

Kassen, G. A., & Abdullayeva, P. T. (2016). К вопросу разработки научно-обоснованных принципов профилактики проблем суицида среди молодежи. Жастар арасындағы суицид мəселесінінің алдын алудың ғылыми негізделген ұстанымдарын өңдеу мəселесі. ҚазҰУ хабаршысы. Педагогикалық серия, 41(1). вилучено із https://bulletin-pedagogic-sc.kaznu.kz/index.php/1-ped/article/view/50

Шығарылым

Бөлім

Психологиялық-педагогикалық зерттеулер