PISA-2018 халықаралық зерттеуінде Қазақстандық оқушылардың жетістіктеріне әсер ететін факторлар

Аннотация

PISA (Programme for International Student Assessment) халықаралық оқушыларды бағалау бағдарламасы мектептегі білім беру сапасы саласындағы ең беделді зерттеулердің бірі болып табылады.

Мақаланың өзектілігі PISA-2018 халықаралық зерттеуіндегі қазақстандық оқушылардың жетістіктеріне әсер ететін факторларға байланысты.

Бұл мақалада негізгі мақсат бір немесе бірнеше қызығушылық айнымалыларының бағыты мен өлшемін есептеу болып табылатын факторлық зерттеу дизайны (factor-centric research design) қолданылады.

Ғылыми зерттеудің негізгі бағыттары мен идеясы оқушылардың нәтижелеріне әсер ететін көптеген факторларды көрсететін PISA зерттеу нәтижелерімен сипатталады, оларды шартты түрде географиялық, мектептік, отбасылық-өмірбаяндық және әлеуметтік-экономикалық деп бөлуге болады.

Жұмыстың ғылыми және практикалық маңыздылығы: топтық деңгейде модельдеу үшін әдеби шолуға сүйене отырып, әлеуметтік-мәдени-экономикалық мәртебе индексі, резиленттілік көрсеткіші және т. б. таңдалды.

Зерттеу әдістемесі көп деңгейлі регрессиялық талдауды, кешенді іріктеу дизайнын, статистикалық талдауды, көп деңгейлі сызықтық регрессияны, кездейсоқ эффекттердің дисперсиясын есептеуді, топтық деңгейде тұрақты эффектілерді қосу мүмкіндігін қамтыды.

Зерттеу жұмысының негізгі нәтижелері мен талдаулары, сондай-ақ қорытындылары ретінде жеке және топтық деңгейлерде болжаушыларды қоспай, тек кездейсоқ тұрақты есептелетін 15 жастағы студенттердің математикалық, оқу және жаратылыстану сауаттылығына арналған модельдерді келтіруге болады.

Жүргізілген зерттеудің құндылығы PISA-2018 зерттеуінің жеке, мектеп және өңірлік деңгейлердегі математика, оқу және жаратылыстану сияқты бағыттары бойынша қазақстандық оқушылардың нәтижелерін түсіндіретін негізгі факторларды жинаудың алғашқы әрекетінде жатыр.

Жұмыс қорытындыларының практикалық маңыздылығы ҚР білім беру жүйесін дамытудың 10-14 жыл бойы теңсіздіктің тұрақты факторларын талдауда қарастырылады. Тілдік айырмашылықты және мектептердің жалпы қабылданған типологиясының тестілеу нәтижелеріне әсерін одан әрі зерттеу ұсынылады.

Түйін сөздер: мектептегі білім сапасы, статистикалық талдау, зерттеу нәтижелері, кешенді үлгі дизайны.