Құзырлылықтың педагогикалық категория ретінде дамуының заңдылықтары. Закономерности развития компетентности как категории педагогики.

K. Kudaibergenova

Авторлар

K. Kudaibergenova «Өрлеу» ұлттық біліктілікті арттыру орталығы

145 321

Кілттік сөздер:

құзырлылық, категория, логикалық, материалистік-диалектикалық заңдылықтар, педагогикалық, дидактикалық заңдылықтар, нəтижеге бағытталған білім беру жүйесі, кіру, шығу критерийлері, компетентность, дидактические и педагогические закономерности,

Аннотация

Мақалада құзырлылықтың педагогикалық категория ретінде дамуының заңдылықтары қарастырылады. Тұлғаның құзырлылығы белгілі құрылымнан тұрады жəне соның бөлімшелері адамның күнделікті, кəсіби жəне əлеуметтік өміріндегі түрлі мəселелерді шешу қабілетімен байланысты. Құзырлылық педагогикалық категория ретінде оның дамуын логиканың жəне материалистік диалектиканың заңдарынан туындайтын педагогикалық ұстанымдар, заңдылықтар арасындағы бай- ланысы көрсетіледі. Қазіргі білім үлгісіндегі күрделі де қарама-қайшылығы мол үдерістердің уақыт талабын қанағаттандыра алмауы күн тəртібіне білім беруді түбегейлі қайта қарауға көңіл бөлініп, басты мақсат білім мазмұнын өзгерту, оқу мерзімін ұзарту немесе пəндер көлемін ұлғайтумен шектеліп қалмай, білім беру кеңістігіндегі құндылық бағыттарының өзгеруіне байланысты рухани, адамгершілік өлшемдерін терең түсіну; адамның білім беру үдерісі арқылы рухани құндылықтармен қауышып, əлем мəдениетіне қол жеткізу екендігіне көңіл бөлінеді.Құзырлылықтың категория ретінде ішкі қозғалысы, ішкі жəне тұрақты байланысы, өзін-өзі теріске шығаруы логиканың, материалистік диалектиканың заңдарынан туындайтын педагогикалық заңдылықтары мен ұстанымдары беріледі. Яғни жалпы заңдылығы, дидактикалық заңдылығы, гносеологиялық заңдылығы, психологиялық заңдылығы, кибернетикалық заңдылығы, əлеуметтік заңдылығы, ұйымдастырушылық заңдылығы көрсетіледі. Қазіргі дидактикалық зерттеулерге сай, тұтас педагогикалық үдеріске қатысты жаңаны танып білу мен ескіні өзгерту барысында білім алудың белгілі төрт заңдылықтарын (білім алушы мен мақсат; мақсат пен білім мазмұны; білім алушы мен білім беруші, мақсат пен үдеріс) екі заңдылықпен толықтырудың қажеттілігін туындатады. Олар əлеуметтік орта сұранысы мен білім алушы арасындағы байланыс; мақсат пен нəтиже арасындағы байланысты сипаттайды. Автор құзырлылықтың педагогикалық категориясы ретінде жалпы жəне дидактиқалық зандылықтарды айқындайды. В данной статье рассматриваются закономерности интеграции общества и образования через теоретические основы компетентности как педагогической категории. Компетентность личности состоит из структуры, в которой есть решение различных проблем в жизни человека в аспекте профессиональной и социальной деятельности. Компетентность как педагогическая категория показывает связь закономерностей, педагогических принципов, которые зарождаются в педагогическом процессе. Сегодняшняя модель образования требует обратить внимание на результативность процесса, и в этих условиях компететность рассматривается авторами как конечный продукт образования. Главная цель образования авторами видится в изменении содержания образования, в формировании ценностей в пространстве образования, в глубоком понимании нравственности, т.е. в возможности через процесс образования дать человеку гармоничное душевное состояние и духовные ценности. Как категория “компетентность” – это внутреннее движение процесса через педагогические закономерности и принципы. Выделяются общая, дидиактическая, гносеологическая, психологическая, кибернетическая и социальная закономерности. В соответствии с современными дидактическими исследованиями, касающимися целостного педагогического процесса, 4 основные закономерности при получении образования (потребители образования и их цели, цель и содержания образования, обучающийся и обучающий, цель и процесс) должны быть дополнены двумя закономерностями: это связь запросов социальной среды и обущающихся, взимосвязь цели и результата. Статья состоит из введения, основной части и выводов. В основной части раскрывается понятие «компетентность» с точки зрения современных дидактических исследований, устанавливаются закономерности развития компетентности как педагогической категории. В статье представлены две схемы. Схема 1 отражает закономерности развития компетентности как педагогической категории, что позволяет читателям наглядно увидеть взаимосвязь дидактических закономерностей с законо- мерностями развитимя компететности. В схеме 2 автор обосновываает компететность как критерий выхода образовательной системы, ориентированной на результат. Автор устанавливает общую и дидактическую закономерности развития компетентности как катего- рии педагогики.

Библиографиялық сілтемелер

1. Назарбаев Н.Ə. Еркін елдің ертеңі – кемел білім мен кенен ғылымда //Егемен Қазақстан. – 2004.– 13 қазан. – № 225. – 1-27 бб.
2 Қазақстан Республикасындағы білім беруді дамытудың 2011-2020 жылдарға арналған Мемлекеттік Бағдарламасы. – Астана. – 2010
3 Абай. Қара сөздері. – Алматы: Өнер, 2006. – 124 б.
4 «Əлеуметтік-экономикалық жаңғырту – Қазақстан дамуының басты бағыты» Қазақстан халқына Ұлт көшбасшысы – Президенттің жолдауы. – 2012. – 27 қаңтар.
5 Кудайбергенева К.С. Құзырлылық білім сапасының критерийі: əдіснамалық жəне ғылыми- теориялық негіздері. – Алматы, 2008. – 328 б. 16 ҚазҰУ хабаршысы. «Педагогикалық ғылымдар» сериясы. №1(38). 2013 Құзырлылықтың педагогикалық категория ретінде дамуының заңдылықтары
6 Захаров Ф.И. Философия и методы научного познания. – М.: Лениниздат, 1972. – 263 с.
7 Андреев В.И. Педагогика: учебный курс для творческого саморазвития. 2-е изд. – Казань: Центр инновационных технологий, 2002. – 17 с.
8 Лернер И.Я. Теория современного процесса обучения, ее значение для практики //Современная педагогика. – 1989. – № 11. – С. 1-17.
9 Подласый И.П. «Педагогика». – М.: «Владос», 1999. – Т.1. – 574 с.
10 Білім туралы. ҚР 2007 ж. 27 шілдедегі № 319-ІІІ Заңы. Қазақстан Республикасындағы білім туралы заңнама. Заң актілерінің жиынтығы. – Алматы: ЮРИСТ, 2008. – 216 б.
11 Узнадзе Д.Н. Экспериментальные основы и психологические установки. – Тбилиси: Изд-во АНТССР, 1961. – 210 с.
12 Хмель Н.Д. Теоретические основы профессиональной подготовки учителя (педагогика для учителя). – Алматы: Ғылым, 1998. – 320 с.
13 Дьюи Дж. Демократие и образование: пер. с англ. – М.: Педагогика- Пресс, 2000. – 384 с.
14 Кудайбергенева К.С. Формирование готовности учителей общеобразовательных школ к профессиональной самореализации (инновационный аспект): дис. ... канд. пед.наук. – Алматы, 2002. – 145 с.