Результаты апробации комплексной методики формирования антисуицидального поведения в подростковом и юношеском возрасте. Жасөспірім және жастық кезеңде суицидке қарсы мінез-құлық қалыптастырудың кешенді әдістемесін апробациялау нәтижелері.

Аннотация

В статье представлены материалы второго этапа выполнения грантового проекта МОН РК на тему «Научно-теоретические основы и профилактика проблем суицида среди молодежи». В частности теоретически обосновывается необходимость формирования антисуицидального поведения личности и приводятся результаты апробации комплексной методики формирования подобного поведения в подростковом и юношеском возрасте. Актуальность данной проблемы определяется увеличением количества суицидов среди молодежи и малой действенностью внедряемых программ препятствования суицидам. Необходимость борьбы с суицидальными происшествиями и формирования антисуицидального поведения авторы связывают с абсолютной ценностью человеческой жизни, трагической бессмысленностью гибели людей, что методологически подтверждается из ученными концепциями и теориями. Авторами рассматривается сущность и содержание понятия «антисуицидальное поведение» и антисуицидальные факторы личности, препятствующие суицидальному поведению. Предлагаемая авторами комплексная методика формирования антисуицидального поведения в подростковом и юношеском возрасте представлена семью программами, содержание которых кратко отражено в статье. Ключевое звено в статье – результаты апробации комплексной методики, выявленные с помощью среза на небольшой выборке. Срез проводился на основе использования Шкалы суицидальных мыслей А. Бека, «Опросника антисуицидальных мотивов», «Шкалы выраженности суицидальной активности» А.Г. Амбрумовой (1980) и «Визуально-аналоговой шкалы» (ВАШ). 48 участников среза были разделены на две равные группы. Экспериментальную группу или «группу вмешательства» составили обучающиеся первоначально участвовавшие во всех основных программах профилактики. В контрольную группу вошли обучающиеся, с которыми была проведена работа только в аспекте преодоления трудных жизненных ситуаций («индивидуальная программа помощи» и программа кризисной интервенции), т.е. контингент контрольной группы составили лица, имеющие некоторую суицидальную направленность. Полученные результаты помогли авторам сделать вывод, что программы превенции, имеющие ценностно-смысловое значение, включающие восстановление или формирование связи с родственниками и близкими участников методики, эффективнее снижают уровень суицидальной активности, чем программы, не включающие в себя данные мероприятия и ориентированные на индивидуальную работу. Мақалада ҚР БжҒМ гранттық жобасы «Жастар арасындағы суицидтің алдын алу мәселесінің ғылыми- теориялық негіздері» атты тақырып бойынша орындалған жұмыстың екінші кезеңіндегі материалдар ұсынылады. Атап айтқанда, жасөспірім және жастық кезде суицидке қарсы мінез-құлық қалыптастырудың қажеттілігі негізделіп, олардың кешенді әдістемесін апробациялау нәтижелері көрсетіледі. Аталған мәселенің өзектілігі жастар арасында суицидтің көбеюімен және суицидке жол бермеуге қолданылатын бағдарламалардың аздығымен негізделеді.Суицидпен күресудің қажеттілігін авторлар адам өмірінің құндылығымен, адамдардың бекерден-бекерге қайғылы жағдайларға душар болуымен байланыстыра отырып, мұндай жағдайларды әдіснамалық тұжырымдар және теориялармен нақтылайды. Авторлар суицидтік мінез-құлыққа бөгет жасайтын түсініктердің маңызы мен мазмұнын «суицидке қарсы мінез-құлық» және суицидке қарсы тұлғалық факторлар ретінде қарастырады. Авторлар ұсынып отырған жасөспірім және жастық кезде суицидке қарсы мінез-құлық қалыптастырудың кешенді әдістемесінде көрініс тапқан жеті бағдарламаның мазмұны мақалада қысқаша беріледі. Мақаланың түйінді өзегіне кешенді әдістеменің шағын срез көмегімен анықталған апробациялық нәтижелері алынды. Срез А. Бектің суицидтік ойлар Шкаласы, «суицидке қарсы түрткілер сауалнамасы, А.Г. Амбрумованың (1980) суицидтік белсенділік көріністерінің шкаласы және Визуалды-аналогтік шкалалар (ВАШ) негізінде өткізілді. 48 срезге қатысушылар екі тең топқа бөлінді. Байқау тобын немесе «қосарлану то- бын» алдын алу бағдарламасының барлығына қатысқан білім алушылар құрайды. Бақылау тобына тек әртүрлі өмірлік қиындықтарға төтеп бере алатын («көмек көрсетудің жеке бағдарламасы және интервенциялық күйзеліс бағдарламасы) білім алушылар, яғни бақылау тобында суицидтік бағытқа икем контингент енді. Алынған нәтижелер авторларға аталған бағдарламалардың әдістемеге қатысушылардың туыстары және жақындарымен байланыс жасауға, олардың суицидке белсенділік деңгейін төмендетуге ықпал ететінін және мұндай жеке жұмыстарға бағытталған іс-шаралардың басқа бағдарламаларға қарағанда құндылықты маңызының жоғары екендігі туралы тұжырым жасауға көмектесті.